GERİATRİ ve GERONTOLOJİ HEMŞİRELİĞİ

DÜNYADA ve ÜLKEMİZDE GERİATRİ ve GERONTOLOJİ HEMŞİRELİĞİ

Hemşirelik insanın yaşadığı her yerde, bütün insanlara sağlığın sürdürülmesi, geliştirilmesi, hastalıktan korunma, kendine bakımda yetersizlik halinde nedenini belirlemeye yönelik tanı koyma, yardımın derecesini ve nasıl yapılacağını belirleyerek ve uygulayarak bireyin kendine yeter hale gelmesini sağlamaya yönelik bir fonksiyon olarak tanımlanmaktadır. Hemşirelik alanında eğitim programları toplumun değişen sağlık sorunlarına göre yeniden düzenlenmekte ve yaşlanan nüfusun gereksinimlerinin en iyi şekilde karşılanmasına yönelik değişimler yapılmaktadır. Bu yaklaşımla gerontoloji ve geriatri hemşirelik alanları gündeme gelmiştir.

Geriatri ve gerontoloji hemşireliği; yaşlıların özgün gereksinimlerini anlamayı, değerlendirmeyi, geriatrik bakım ve rehabilitasyonu planlamada, uygulamada bilgi ve beceri ile yürütülen bakım etkinliklerini kapsar. Bu bakımın herhangi bir patolojik sürecin çözümlenmesine yönelik uygulamaları da içermesi gerekir. Ayrıca, bakım etkinliklerinin yaşlının bakımından sorumlu aile üyeleri gibi profesyonel olmayan bakım verenlerin gereksinim ve isteklerini de kapsaması çok önemlidir.

Dünya üzerinde yaşlanma oranının hızlı olduğu ve mezuniyet öncesi, sonrası eğitimlerinde geriatri eğitimine önem verilen Avrupa ülkelerinde geriatrik tıp eğitimleri yürütülmektedir. Geriatrik tıp eğitimi 1940’lı yılların sonunda İngiltere’de başlamıştır. Geriatrik tıp Avrupa Birliği ülkelerinde yaşlı bireyin sağlıkla ilgili sorunlarına yönelik özel alan olarak tanımlanmakta ve Danimarka, Finlandiya, İrlanda, İtalya, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre ve İngiltere’de özel dal kabul edilmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde geriatri alanında  “The European Masters in Gerontology (EUMAG)” ve  “European Union Geriatric Medicine Society (EUGMS)” hemşireler ve diğer sağlık ekibi üyeleri için uluslararası düzeyde toplantı, eğitim ve kongre yaparak etkileşimi ve işbirliğini sağlamaktadır .

Avrupa ülkelerinden Hollanda’da temel hemşirelik eğitimi üzerine klinik geriatri hemşireliği eğitimi programı bulunmaktadır. Almanya’da da özel dal hemşireliği alanları arasında geriatri hemşireliği yer almaktadır.

Geriatrik tıp eğitiminin ilk başladığı İngiltere’de geriatri hemşireliği eğitimi Erişkin Hemşiresi (Adult Nurse) eğitimi içinde ya da temel eğitim üzerine yaşlı bireyin bakımına ilişkin seçmeli dersler olarak yer almaktadır. Yine İngiltere’de geriatrik bireyin değerlendirmesi, yaşlanan vücut sistemleri, yaşlı bireyin vücut sistemlerinin bakımı gibi konuları içeren 2 yıllık bir sertifika programı yürütülmektedir.

ABD’deki geriatri hemşireliği ve eğitimine baktığımızda Avrupa ülkelerine benzer olduğu görülmektedir. ABD’de geriatri alanında sertifika alan hemşireler genel hemşirelerin %1’ini oluşturmaktadır. Lisans düzeyinde eğitim veren okulların dörtte birinden daha azında geriatrik içeriğin %14’ünde yaşlı bireyin bakımı ile ilgili derslerin yer aldığı görülmektedir. ABD’de yapılan bir çalışmaya göre master derecesi alan hemşirelerin yalnızca %3’ü geriatri hemşireliği derecesine sahiptir. ABD’de lisans eğitimi veren okulların yarısında geriatri/gerontoloji dersleri ayrı ders olarak, diğer yarısında ise entegre olarak verilmektedir. Yine ABD’de geriatrik hemşirelik ile ilgili eğitim veren 63 program bulunmaktadır. Ancak bu programların çoğu yaşlı bireyin bakımına özel olarak odaklanamamakta, geriatri aile hemşireliği ve erişkin hemşireliği alanında ele alınmaktadır.

Amerika Tıp Enstitüsü 1978 yılında, artan yaşlı bireylerin sorunlarına yönelik olarak 4 rapor yayınlamıştır. Bu raporlarda;

1. Geriatrinin özel akademik bir disiplin olması,

2. Geriatri alanında akademik eğitim için Mükemmellik Merkezlerinin (Centers of Excellence) kurulması,

3. Yaşlanma ile ilgili araştırmalar yapılması,

4. Doktorların geriatri alanında eğitim alabilmeleri için öncelikler açıklanmaktadır.

Geriatri eğitimi ile ilgili bu raporlarda belirtilen isteklere yanıt 1983 yılında “John A. Hartford Foundation (JAHF)”in geriatri eğitim programlarına verdiği destek ile gelmiştir. JAHF 2002 yılı ortalarına kadar 222 fakülteyi destekleyerek geriatri fakültelerini geliştirme, güçlendirme ve cazip hale getirme konularında başarı sağlamıştır .

Ülkemizde geriatri hemşireliği ile ilgili özel master alanı ve sertifika programları henüz bulunmazken lisans ve lisansüstü eğitimde yaşlılık ile ilgili konular ele alınmaktadır. Lisans eğitiminde yaşlılık ile ilgili eğitim en fazla 16 saat, en az 2 saat olarak yer almaktadır. Minimum olarak ise diğer üniversitelerde 2 saat yer verilmektedir. Mezuniyet sonrası eğitimde ise geriatri hemşireliği dersleri iç hastalıkları hemşireliği master ve doktora programlarında yer almaktadır.

YAŞLI BAKIMINDA GERİATRİ HEMŞİRESİNİN GÖREV ve SORUMLULUK ALANLARI

Yaşlı sağlığına ilişkin hemşirenin fonksiyonları genel olarak;

• Yaşlı birey ve bakım verenlerin eğitimini yapmak,

• Yaşlı birey ve bakım verenlere danışmanlık yapmak,

• Sağlığı korumak ve fiziksel değerlendirme yapmak,

• Öz bakım ve kişisel hijyeni öğretmek,

• Ev ziyaretleri yapmak,

• Kazaya neden olacak durumları değerlendirmek ve gerekli önlemleri almak,

• Yaşlı bireyin kapasitesini artırmak,

• Akut sağlık sorunları, kronik hastalıkların değerlendirmesini yapmak, hemşirelik tanılarına yönelik girişimleri uygulamak başlıkları altında toplanabilir.

Yaşlı birey ile çalışan hemşirenin;

1. Yaşlı bireyin karar verme yetisine sahip olduğunu bilmesi ve kendi kararlarına katılmasını sağlaması,

2. Yaşlı birey ve ailesi ile bakıma katılmasını kolaylaştıracak profesyonel ilişki kurması,

3. Yaşlı bireye bakım sunarken bireyin kendisinin, ailesinin, diğer bakım verenlerinin katılımını sağlaması ve güncel geriatri bakım standartlarını kullanması,

4. Fizyolojik, duygusal, sosyal, kültürel, psikososyal, ekonomik ve spiritüel fonksiyonlarda yaşlı bireyde yaşa bağlı değişimlerin farkında olması,

5. Bakımı planlama, uygulama, değerlendirme amacıyla yaşlı bireyin sağlık durumu ve fonksiyonel yeterliliği konusunda veri toplaması,

6. İnterdisipliner ekip üyeleri ile işbirliği halinde çalışması,

7. Birey merkezli, insani ve empatik yaklaşım ile vereceği etik kararlarda hasta, ailesi ve sağlık personelinin katılımını sağlaması,

8. Yaşlı birey ve ailesinin savunucusu olması,

9. Yaşlı bireyin sağlık ve fonksiyonel performansının korunması, sürdürülmesi, geliştirilmesi ve kazanılması, konforunun sağlanması, bağımsızlığının desteklenmesi, saygınlığının korunması konularında yaşlı birey ve ailesinin bilgilendirilmesi,

10. Yaşlı bireyi gereksinim olduğunda diğer sağlık profesyonellerine ve toplum sağlığı merkezlerine yönlendirmesi,

11. Yaşlı bireyi etkileyen kronik, akut fiziksel ve mental hastalık süreçlerini tanımlaması,

12. Gerontoloji, geriatri alanında var olan bilgiyi hemşirelik uygulamalarında ve bakımda kullanması,

13. Yaşlı bireyin otonomi ve haklarını gözetmesi ve kararlarına saygı göstermesi,

14. Yaşlı bireye ölüm sürecinde huzurlu ölümü sağlayacak bakımı vermesi ve palyatif bakımı kolaylaştırması,

15. Yaşlı bireyin eşi ve aile üyelerinin birbirini karşılıklı benimsemesi, rahat, umutlu ve güçlü olmalarını sağlaması,

16. Ulusal düzeyde profesyonel kuruluşlar ve sertifika programları ile profesyonel gelişimini sürdürmesi,

17. Yaşlı bireyin bakımı ve yaşam kalitesini artırmak için standartları kullanması ve diğer sağlık profesyonelleri ile işbirliği yapmasıdır

Amerikan Hemşireler Birliğinin 1973 yılında oluşturduğu, 2001 yılında revize ettiği gerontoloji hemşireliği standartlarına göre geriatri ve gerontoloji hemşiresi;

• Yaşlı bireyi değerlendirir, veri toplar (veri toplama),

• Veriler doğrultusunda hemşirelik tanısı koyar (hemşirelik tanısı),

• Yaşlı bireyin özel hedeflere ulaşıp ulaşmadığını değerlendirir (hedef/beklenen sonuç),

• Hedefe ulaşmaya yönelik hemşirelik uygulamalarını içeren plan yapar (planlama),

• Plan doğrultusunda hemşirelik uygulamalarını gerçekleştirir (uygulama),

• Yaşlı bireyin gelişimini izler (değerlendirme).

Geriatri hemşiresi çalışmalarında yaşlıya sunulan hemşirelik hizmetlerinin örgütlenmesi, var olan bilgi ve araştırmaları kullanma ve geliştirme, disiplinler arası işbirliği, araştırma, etik ve mesleki gelişim konularına odaklanır.

1. Yaşlı Bireyin Değerlendirilmesi-Veri Toplama

Yaşlı bireye bütüncül bakım verebilmek için sistematik değerlendirme yapmak gereklidir. Hemşire aile ile birlikte yaşlı bireyin sorunları ve öncelikleri, fonksiyonel durumu, sağlık bakım gereksinimleri, çevresi, çevresi ile etkileşimi ve bakımda hedef/hedefleri değerlendirir.

Değerlendirmede Lawton ve Brody tarafından geliştirilen Enstrümental Günlük Aktivite Skalası, Katz tarafından geliştirilen Günlük Yaşam Aktivitelerinde Bağımsızlık İndeksi, Maslow’un Temel İnsan Gereksinimleri Piramidi, Mini Mental Test, Geriatrik Depresyon Ölçeği, Mobilite İndeksi, Pittsburg Uyku Kalitesi İndeksi, Tinetti Yürüme ve Denge Testi, Mini Nütrisyonel Test, İnkontinans Değerlendirmesi, ağrı değerlendirmesi, görme, işitme, aşılanma durumu, ihmal ve istismara ilişkin formlar kullanılabilmektedir. Ayrıca yaşlı bireyin değerlendirilmesinde Gordon tarafından geliştirilen (1994) “Fonksiyonel Sağlık Modeli” formu kullanılabilir. Fonksiyonel sağlık modeli yaşlı birey için özel olarak geliştirilmemekle birlikte yaşlı bireyin fonksiyonelliğini ve çevresi ile etkileşimini değerlendirmeye olanak sağlayan 11 madde içermektedir. Yaşlı bireyin değerlendirmesinde fonksiyonelliği tanımlamak öncelikli hedeftir, çünkü yaşlı bireyin kendi sağlığını algılaması, yaşam tarzı ve aktiviteleri, günlük yaşam gereksinimleri, var olan destek sistemleri ve fonksiyonel yetenekleri hakkında bilgi verir. Gordon’un fonksiyonel sağlık modeli;

1. Sağlık Algılaması-Sağlık Yönetimi

2. Beslenme-Metabolik Durum

3. Boşaltım

4. Aktivite-Egzersiz Durumu

5. Uyku-Dinlenme

6. Bilişsel-Algılama Durumu

7. Kendini Algılama-Kendilik Algısı

8. Rol ve İlişkiler

9. Cinsellik-Fertilite

10. Stresle Başetme Durumu

11. Değerler ve İnançlar başlıklarını içermektedir.

Yaşlı bireyin değerlendirilmesinde Gordon’un modelinin yanı sıra çeşitli yaklaşımlar da kullanılabilmektedir. Tüm değerlendirme yaklaşımları;

• Sağlık öyküsü,

• Tıbbi tedavi öyküsü,

• Sistemlere ilişkin fonksiyonel durumu ve kayıpları,

• Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirme düzeyi/ yeterliliği,

• Fiziksel kapasitesi,

• Hareket kapasitesi,

• Bilişsel ve mental durumu,

• Sosyal durumu,

• Psikolojik durumu başlıklarını içermelidir.

2. Tanılama ve Hedef Belirleme

Yaşlı bireyin değerlendirilmesi ve verilerin toplanması ile yaşlı birey ve bakım verenin var olan ve olası problemleri, bireyin sağlık ve yaşam hedefleri belirlenir. Veriler sistematik olarak değerlendirilerek hemşirelik tanısı konur. Hemşirelik tanısı hemşirenin hedefe ulaşmak için yapacağı hemşirelik uygulamalarına temel oluşturmaktadır.

Geriatri hemşiresi sıklıkla aşağıda yer alan hemşirelik tanılarını kullanır ;

• Beden Gereksiniminden Fazla/Az Beslenme

• Yutma Bozukluğu

• İdrar Yapmada Değişiklik

• Konstipasyon

• Bireysel Bakımda Yetersizlik

• Aktivite İntoleransı

• Kendini Beslemede Eksiklik

• Yürümenin Bozulması

• Gaz Değişiminde Bozukluk

• Evdeki Sorumluluklarını Sürdürme ve Yürütmede Bozukluk

• Boş Vakitlerini Değerlendirmede Yetersizlik

• Tuvalet Sonrası Bakımda Yetersizlik

• Uykusuzluk

• Travma Riski

• İnfeksiyon Riski

• Kronik Ağrı

• Bellekte Bozulma

• Akut/Kronik Konfüzyon

• Beden Bilincinde Bozulma

• Ölüm Anksiyetesi

• Sosyal İzolasyon

• Üstlendiği Rolü Yerine Getirmede Değişiklik

• Sosyal İlişkilerde Bozulma

• Cinsel Yaşamda Değişim

• Cinsel Fonksiyonda Bozukluk

• Bireysel Başetmede Yetersizlik

3. Planlama, Uygulama ve Değerlendirme

Yaşlı bireye sunulan sağlık hizmetinin temel amacı, yaşlı bireyin kendine bakabilmesi için mevcut kapasitesini en iyi düzeyde kullanmasını sağlamaktır. Bu amaçla geriatri hemşiresi yaşlı bireyin yaşam kalitesini artırmayı, fonksiyonel durumunu geliştirmeyi ve iyilik halinin geliştirilmesini hedefleyerek tanılama sürecinin ardından bakımını planlar ve uygulamalarda bulunur. Uygulama sonrasında hemşire bakım planı ile yaptığı uygulamalara yaşlı birey ve ailesinin yanıtını değerlendirir, bakım planını gözden geçirir ve gereksinimler doğrultusunda yeniden düzenler.

Yaşlı bireye bakım tanılar doğrultusunda kronik hastalıklar ve hijyenik bakım, beslenme, eliminasyon, hareket, uyku ve dinlenme, vücut ısısının düzenlenmesi, giyinme, yardımcı cihazların kullanılması, ilaç kullanımı alanlarında olmaktadır.

Kronik hastalıklarda bakım: Yaşlı bireylerde sık görülen kronik hastalıklar hipertansiyon, kalp hastalıkları, diyabet, kanser, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, kas-iskelet sistemi hastalıkları, demans-depresyon gibi ruhsal hastalıklar ve görsel, işitsel sorunlardır.

Yaşlı bireylerde savunma mekanizmasında zayıflama -deri, akciğer ve sindirim sistemi gibi giriş bölgelerinde konakçı savunmasınında zayıflama, fizyolojik işlevlerde azalma- karaciğer kan akışı ve glomerüler filtrasyon hızında azalma, altta yatan ve eşlik eden farklı hastalıkların bir arada olması çevresel etkenlere karşı duyarlılığı artırmakta ve başetmeyi güçleştirmektedir. Yaşlıda oluşan bu değişimler homeostazisin kolaylıkla bozulmasına ve solunum yetmezliği, anemi gelişmesine neden olmaktadır.

Yaşlı bireyde sık görülen hipertansiyon, diyabet ve diğer kronik hastalıkların tanısı, izlemi, tedavisi ve yönetimi, tansiyon ölçümü, diyet ve egzersiz uygulamaları gibi konularda eğitim, danışmanlık yapılmalıdır.

Yaşlı birey ve yakınlarına uzun süre yatak istirahatinin pulmoner tromboemboli, venöz yetmezlik, ödem gibi komplikasyonların belirtileri ve bu komplikasyonları önleyici uygulamalar konularında eğitim, bakım ve danışmanlık yapılmalıdır.

Yaşlılığa bağlı olarak enzim aktivitelerinin azalması, reflekslerin yavaşlaması, cevap zamanının uzaması, nöronlar arası bağlantının zayıflaması, kronik hipoksi, ilaçlar, hastalıklar sindirim sistemi sorunlarına, hareketlerin yavaşlamasına ve egzersiz toleransının azalmasına, algılama zayıflığına ve konfüzyona neden olabilmektedir. Hemşire bu değişiklikleri dikkate alarak yaşlıda beslenme, hareket, egzersiz ve algılama özelliklerini dikkate alarak eğitim ve bakım uygulamalarını planlamalıdır.

Postmenopozal dönem, osteoblast aktivitede bozulma, kemik kütlesinde azalma, omurga değişiklikleri osteoporoza ve kırıklara neden olmaktadır. Osteoporozun önlenmesi ve erken tanısında, düşmelerin ve kırıkların önlenmesinde hemşirenin eğitici ve danışmanlık rollerini kullanması gerekmektedir. Yaşlı bireylerde ayak sorunları, uygun olmayan ayakkabı, terlik giyme, yürüme ile ilgili gelişen motor değişimler, algılama değişiklikleri, hipertansiyon, kas zayıflığı, uykusuzluk, beceriksiz ve yavaş hareketlere ve kazaya neden olmaktadır. Yaşlı bireyde kazaların önlenmesinde hemşire çevre düzenlemeleri, tansiyonun kontrol altına alınması, ilaçların yan etkisinin izlenmesi, konfüzyon, duyu ve motor bozukluklarının tedavisi, uygun giyinme, tutunma barlarının kullanılması, aydınlatmanın düzenlenmesi gibi önlemlerin alınmasında önemli rollere sahiptir.

Yaşlı bireyin genel durumunun değerlendirilmesi ve mevcut hastalıkların kontrolü ve yeni sorunların gelişmesini önlemek için hemşire düzenli sağlık kontrollerinin önemini yaşlı ve ailesine anlatmalıdır.

Hijyenik bakım: Yaşlı bireyde meydana gelen değişiklikler nedeniyle deri bakımı ve genel hijyenik bakım önemlidir. Deri altı yağ dokusu azaldığı ve deri elastikiyeti kaybolduğu için dekübit riski fazladır. Deri kuruduğu için haftada 1-2 kez yumuşak sabun ile banyo önerilir. Banyodan sonra meme, koltuk altı, ayak parmak aralarının iyice kurulanması mantar infeksiyonlarının önlenmesi için önemlidir. Banyodan sonra cildin lanolin ya da vazelin ile yağlanması ve masaj yapılması önerilmektedir.

Yaşlılarda dolaşım yetersizliği ve diyabet nedeniyle ayak bakımı özellikle önemlidir. Parmak araları, tırnak kenarları ve ayak tabanı her gün düzenli kızarıklık, şişme, deri bütünlüğünde bozulma açısından incelenmelidir. İnceleme yaşlı bireyin görme kayıpları düşünüldüğünde başka biri tarafından da yapılmalıdır. Ayak bakımında ılık su tercih edilmeli, deterjan gibi maddeler kullanılmamalıdır. Nasır ve tırnaklar ılık suda bekletilmeli, üzerine vazelin sürülmelidir. Nasırlar ponza taşı ile ovularak yumuşatılmalı, kesici aletler kullanılmamalıdır. Tırnaklar yumuşadıktan sonra düz tırnak olarak kısaltılmalıdır. Yaşlı birey çıplak ayakla dolaşmaması, pamuklu-sıkmayan çoraplar ve ayağı kavrayan yürüme için uygun ve mümkünse kapalı terlik giymesi konularında yönlendirilmelidir.

Yaşlı bireylerde sık görülen infeksiyon hastalıklarından korunma ve hijyen önlemleri, erken tanı ve belirtilerin izlenmesi önemlidir. Azalan gözyaşı ya da göz pınarı tıkanıklığı, gözyaşının sürekli dışarıya akması irritasyonlara ve göz infeksiyonlarına neden olabilir. Kuruluk için yapay gözyaşı, göz pınarı tıkanıklığı için doktor kontrolü ile uygun tedavi ve gözyaşı drenajı için masaj önerilebilir.

Yaşlı bireylerde sıklıkla karşılaşılan eksik, çürük, kırık dişler ağız sağlığını, kalp-böbrek gibi organların sağlığını etkilemekte ve beslenmeyi bozmaktadır. Bu nedenle ağız sağlığını korumaya yönelik önlemler, bakım uygulamaları önemlidir. Yaşlı bireyin ağız temizliği için kalın saplı fırçalar, protezler için fırça-temizleme tableti ya da solüsyonu kullanılabilir. Yaşlı bireye protez temizliği, diş hekimi kontrolüne düzenli gidilmesi konusunda eğitim ve danışmanlık yapılmalıdır.

Beslenme: Yaşlı bireyin beslenmesi sindirim sisteminde değişim, ağız-diş sağlığında bozulma, hastalıklar, kullanılan ilaçlar, tat almada değişimler, aktivite düzeyinde değişim gibi faktörler nedeniyle etkilenmektedir. Yaşlı bireylerin beslenme rejimini zenginleştirmek, yemek sunumunu çekici hale getirmek, öğünleri sık sık ve azar azar sunmak, protezlerin ağız yapısına uygun olmasını sağlamak yaşlı bireyin beslenme düzeyini kontrol altında tutmak için yapılacak bazı hemşirelik uygulamalarıdır.

Boşaltım: Yaşlı bireylerde görülen boşaltım problemleri sık tekrarlayan üriner infeksiyonlar, konstipasyon, üriner ve fekal inkontinanstır.

Kadınlarda menopoz döneminde östrojen eksikliği sonucu ligamentlerin ve perine bağlarının gevşemesi ile; erkeklerde de prostat hipertrofisi nedeniyle mesanenin tam olarak boşalamaması nedeniyle sistit görülme sıklığı ileri yaşlarda artmaktadır. Koruyucu uygulamalar içinde 2 saatte bir mesanenin boşaltılması, sakıncası yoksa sıvı alımının artırılması, menopoz öncesi dönemde perineal kasların güçlendilmesine yönelik Kegel egzersizlerinin yapılması yer almaktadır.

Lifli besinleri az tüketme, fiziksel hareket ve peristaltizmde azalma, kullanılan ilaçlar nedeniyle gelişen konstipasyonu önlemek için sulu ve selülozlu besin alımının artırılması ve her gün düzenli tuvalet alışkanlığının kazanılması ve aktivite düzeyinin artırılması önerilmektedir. Konstipasyon için bu uygulamalara ek olarak gerektiğinde hekim önerisi ile hafif etkili laksatifler kullanılabilmektedir.

Nörolojik ve intestinal nedenlerle gelişen inkontinansa yönelik olarak hemşire yaşlı bireye düzenli tuvalet alışkanlığı kazanması, kasları güçlendirici egzersizler yapması, yaşam tarzını düzenlemesi ve yeterli hijyenin sağlanması gibi konularda eğitim ve danışmanlık yapmalıdır.

Hareket: Yaşlı bireyin yorucu olmayacak düzeyde günlük harekete, düzenli egzersiz programına ve dinlenmeye gereksinimi vardır. Kronik hastalığı olan yaşlıların yaklaşık yarısında aktivite sınırlılığı vardır. Yaşlı bireylerin kas koordinasyonunun ve gücünün azalması hareket kısıtlılığına neden olmakta ve kazalara yol açmaktadır. Yaşlı bireyin güvenli hareketi için ev içi ve çevre düzenlemeleri yapmak; günlük aktivitelerini ve işlerini kendisinin yapmasını teşvik etmek, sınırları dahilinde beden egzersizleri, yürüyüşleri, solunum egzersizleri, duruş ve postür egzersizleri yapmasını sağlamak önemlidir. Yaşlı bireyin kapasitesine uygun, yaşamının bir parçası olmasını sağlayacak, zorlamayan, kolay ve zevkle yapacağı egzersizler önerilmelidir.

Uyku ve dinlenme: Yaşlı bireylerin gece sık tuvalete gitmeleri, sinir sisteminde oluşan değişiklikler, aktivite düzeyinde azalma, vücut ısısında değişim ve mevcut kronik hastalıkları uyku sorunu yaşamalarına neden olmaktadır. Yaşlı bireyin uyku sorunlarının azalmasına yönelik olarak gece hafif yemek yemesi, yatmadan önce az sıvı alması, gündüz uyumaması, ortamın ısı-aydınlanma-gürültü açısından düzenlenmesi, çay-kahve gibi uyarıcı içecekleri almaması ve uykuya geçişi kolaylaştıran bireysel uygulamaları tanımlaması ve yapması önerilerinde bulunulmalıdır. Uyku ve hareket problemleri, kronik hastalıklar nedeniyle yaşlı bireyde yorgunluk sık rastlanan bir sorundur. Yorgunluğu azaltmak için yaşlı bireye dengeli beslenme, günlük hareketleri ve işleri planlama, düzenli ve yeterli uyuma hastalıklara ilişkin tedavi ve bakım önerilerini uygulama gibi konularda danışmanlık ve eğitim yapılmalıdır.

Vücut ısısının düzenlenmesi ve giyim: Hipotermiye eğilim ve ısı değişikliğini tolere edememe nedeniyle yaşlı bireyler kat kat giyinir. Yaşlı bireyin çevre ısısına uygun rahat ve ısıyı iletmeyen giysiler giyinmesi sağlanmalıdır.

Yardımcı cihaz kullanımı: Yaşlı bireyler sıklıkla görme ve işitme duyularında kayıplar ve kalp sorunları nedeniyle gözlük, işitme cihazı, kalp pili gibi yardımcı cihazlar kullanmaktadır. Yaşlı birey ve ailesine yardımcı cihazların kullanımı, bakımı, temizliği ve kontrolü konusunda eğitim yapılmalıdır .

İlaç kullanımı: Yaşlı bireyin ilaçlarını doğru ve düzenli kullanması, beklenen etkilerin ve istenmeyen etkilerin izlenmesi, yaşlı birey, aile ve sağlık personeli ile işbirliği sağlanması geriatri hemşiresinin sorumluluklarındandır. Yaşlı bireyde vücut kompozisyonunun değişmesi, vücut sıvısının azalması, mide-bağırsak motilitesinin azalması, bağırsak villuslarının atrofisi, mezenterik kan akımının azalması ilaç emilimini, bilişsel değişimler düzenli ilaç kullanımını etkilemektedir. Ayrıca, organizmanın ilaçları detoksifiye ve metabolize etme yeteneğinin azalması yaşlılarda akılcı ilaç kullanımını gerektirmektedir. Hemşire yaşlılarda sık kullanılan ilaçları, ilaç-ilaç etkileşimini, besin-ilaç etkileşimini, hastalık-ilaç etkileşimini ve yaşlı bireyin ilaç alım sorunlarını ve bunlara ilişkin değerlendirmeleri iyi bilmeli, yaşanan sorunların önlenmesi için yaşlı birey ve ailesine eğitim, danışmanlık yapmalıdır