OTİZM

Otizm Nedir?

Otizm, sosyal ve iletişim becerilerinin oluşmasını etkileyen bir gelişim bozukluğudur. Otizm genellikle yaşamın ilk 2 yılında ortaya çıkar. Otistik çocuklar genelde öğrenme zorluğu çekerler. Otistik çocukların büyük bir kısmında farklı seviyelerde zeka geriliği görülse de, zeka seviyeleri normal otistik çocuklar da vardır. Ancak genel zeka seviyeleri ne olursa olsun, Otistik çocuklar çevrelerindeki dünyayı algılamakta ortak bir zorluk çekerler

Bir annenin doğum sonrası çocuğunun (tüm özür grupları dahil olmak üzere) özürlü olma oranı %2dir; Otistik olması oranı ise %0.5′tir (eskiden bu oran 4/10.000 olarak değerlendirilirdi). Bir otistik çocuktan sonra, ikinci çocukta otizmin ortaya çıkması riski %3 dür. Otizm erkek çocuklarda kız çocuklarından 4 kat daha fazla görünmektedir Her çocuktaki otistik belirtiler ve bunların seviyesi farklılık gösterebilir, bu nedenle otizmin seviyelerini kategorize etmek güçtür. Ayrıca, Asperger Sendromu ve Rett Sendromu olarak bilinen otizm formları da bulunmaktadır.

Otizmin Belirtileri Nelerdir?

Otistiklerde, etkilenme dereceleri değişse de, aşağıdaki ortak belirtiler görülür;

• Sosyal ilişkilerde güçlük Konuşma güçlüğü
• Sessiz iletişimde zorlanma
• Oyun oynama ve hayal gücünü kullanmada zorlanma
• Değişikliklere karşı tepki ve direnç gösterme

Otizmin tipik özellikleri

Otistik Bir Çocuk,

• Başkalarına karşı ilgisizdir.
• Göz temasından kaçınır.
• Başkaları ile kendiliİinden iletişim kurmaz.
• İsteklerini bir yetişkinin ellerini kullanarak belirtir.
• Diğer çocuklarla oynamaz.
• Sürekli bir konu üzerinde konuşur. Sebepsiz şekilde ağlar, güler ve sebepsiz davranışlarda bulunur.
• Anlamsız sözleri üst üste tekrarlar.
• Nesneleri tutup sürekli döndürmekten hoşlanır. Değişikliklerden hoşlanmaz.
• Yaratıcılık gerektiren oyunları oynayamaz.
• Bazıları yaratıcılık gerektirmeyen bazı işleri oldukça hızlı ve iyi yapar.

Tedavi:

Otizmin tedavisinde kesin bir görüş birliği yoktur. Bireysel, aile,

ortam, davranış, eğitsel, ilaç ve anne yolu ile tedavi yöntemleri

uygulanmaktadır. İlaç tedavisinde nöroleptikler ile ilgili çalışmalar dikkat

çekmektedir. Bu grup içinde en çok araştırılan en güvenli olarak kullanılan

haloperidoldür( 2 mg/gün).Günümüzde, önceleri çok benimsenen bireysel

psikoanalitik tedavinin yerini, giderek davranış ve eğitsel ağırlıklı

tedaviler almaya başlamıştır. Ayrıca otistik çocuğun tedavisinde davranış

tedavi programlarının evde uygulanması için, terapistlerin ana babalara

rehberlik yaptığı, eve dayalı programların diğer tedavi yöntemlerinden daha

etkin olduğunu bildiren yayınlar da vardır(Howlin 1981,Rutter 1985, Akçakın

1996).

Hemşirelik Bakımı:

Çocuk hemşirelerinin yeni doğan ve bebeklik çağı çocuk bakımında

yapacakları fizik muayene ile erken tanıya yardımcı olacakları

düşüncesindeyim. Yeni doğan servislerinde hemşirenin anne bebek iletişimini

sağlayıcı çalışmaları, anneleri bebeklerini kucaklamaya, okşamaya

alıştırmaları ve anne sütü vermeleri konusunda onları yüreklendirmeleri

çocukların ileriki günlerde sağlıklı gelişmeleri bakımından önemlidir.

Annelerin çocuklarını bir yaşına kadar bir sağlık kurumunda kontrol etmeye

götürmelerinin önemi de yenidoğan servislerinde anlatılmalıdır.

Otizmin hemşirelik bakımında ilk adım çocuk ile ilgilenen hemşirenin terapi

ekibi içinde etkin rol almasıdır. Bu çocukların gelişme gösterebilmeleri

için herkesten önce ailelerinin eğitilmesi gereklidir. Aile ile yapılan

görüşmelerde en çok özen gerektiren konular şöyle sıralanabilir:

1- Ailede suçluluk duygusu yaratmamak, 

2 – Gelecekle ilgili umutlarının

dozunu ayarlamak, 

3– Çocukların gösterdiği bireysel farklar ve

farklı gelişim hızları üzerinde durmak, 

4 – Çocuğun özellikleri dikkate

alınarak bilgilendirmek, 

5 – Çocuğun olumlu özelliklerini göstermek, Ailenin

çocuğu ile çalışma konusunda hevesini artırmak, Ailenin sorularına yanıt

vermek.

Aile danışmanlığı sürecinde hemşirenin, anne çocuk etkileşimini gözleyerek

annenin yaşadığı bir güçlük olduğunda ona, nasıl çözeceği konusunda yardımcı

olması gerekir.

Otistik çocuklara bakım verirken oyun terapi ilkeleri ve davranış

tedavisi teknikleri uygulanmaktadır. Hemşirenin de bu teknikleri uygulayacak

bilgi birikimine sahip olması beklenir.

Örneğin otistik çocuklarda en önce giderilmesi gereken bir durum, bu

çocukların kendilerine dokunulmasından hoşlanmamaları ve kucaklanmaktan

kaçınmalarıdır. Bu çocuklara bakım veren hemşire, onların müziğe olan aşırı

ilgilerinden yararlanarak; çok sevdikleri sallanma hareketleri aracılığı ile

vücutlarının çıplak bölgelerine annesinin dokunmasını, onu okşamasını

sağlayarak hem annenin çocuğa yakınlaşmasını sağlar hem de çocuk bir süre

sonra çıplak bölgesinin okşanmasından haz alır ve bu duyguya gereksinim

duyar. Böylece otistik duvar delinmiş, insan ilişkileri başlamış olur. Tabii

bu süre her çocuk için farklıdır.

Dil gelişimi olmayan çocuklar için ise; aileye sabırla hergün bir

yada iki şarkıyı defalarca yineleyerek söylemenin yararlı olacağı

anlatılmalıdır. Özellikle 3 yaş civarında ki çocukların ilk seferde kayıtsız

görünseler de bir süre sonra çocuğun ekolalik konuşmaya geçtiği

görülmektedir.

Otistik çocuklarda bir sorun da davranışlardır. Bu davranışlar; hiç

yüze ve göze bakmama, stereotipik davranışlar, objeleri dağıtma, boşaltma ,

yere atma, çığlık atma, uğuldamadır. Hemşire bu davranışların çocuk ile

kurulacak iletişimi engelleyeceğini bilerek, öncelikle bu davranış üzerinde

durmalıdır. Örneğin, sürekli uğuldayarak ve el çırparak dolaşan bir çocuğu

bazen şaşırtarak, bazen ilgisini çok çeken bir oyuncak kullanılarak yada

sustuğu bir anda ödüllendirerek ilgisini çeken bir aktiviteye geçildiğinde

olumlu yanıtlar alındığı olmuştur (Yavaş 1998).

Bireysel tedavide olan çocuklardan hazır olduğu düşünülen çocuklar

ikinci aşamada grup aktivitelerine katılabilirler. Bu gruplar 4 –5 çocuktan

ve 3 – 4 terapistten oluşmaktadır. Hemşirenin de bu ekipte aktif rol alması

ailenin verilen terapiyi evde uygulayabilmesi açısından önemlidir. Grup

süresi 1.5 saat olabilir. Grubun amacı, çocukların birbiriyle ve

terapistlerle ilişkiye girmelerini sağlama,birlikte çalışabilme, bol uyaran

içinde öğrenme ve isteklerini ifade etmelerine yardımcı olabilmektir.

Grupta, konuşmayla ilgili olarak, geldiklerinde selamlaşma, adın ne sorusuna

yüze bakarak cevap vermelerini sağlama girişiminde bulunulur. Yavaş’a göre,

Konuşma ve iletişim çalışmaları şöyle özetlenmektedir:

1 – Şarkı söyleme,

2 – Beden eğitimi çalışmaları 

3 – Kağıt kalem çalışmaları

4 – Yapboz oyunları

5 – Evcilik eşyalarıyla oyunlar,

6 – Serbest oyunlar,

7 – Elele

tutuşarak oynanan oyunlar,

8 – Eşleşme oyunları,

9 - Renkli hamur

çalışmaları (plastrin),

10 – Resimli kitaplara bakmaktır. 

Bu etkinlikler aracılığı ile hemşire otistik çocuklara bireysel bağımsız yaşam becerilerini öğretebilir. Örneğin el yüz yıkama diş fırçalama hatta sofra kurup kaldırma

yada yumurta , makarna pişirme gibi basit yemeklerin hazırlanması bu

yöntemlerle öğretilebilir.

Otistik çocukların ailelerinin sık sık biraraya getirilmesi, hem

birbirlerinden, hem terapistlerden çocuklarıyla başetme konusunda yardım

almaları açısından önemlidir.Bir ailenin yaşadığı güçlük hep birlikte

paylaşılabilir. Böylece aileler hem birbirlerine destek olmaları, hem de

ortak güçlükleri konusunda duygularını paylaşma ve çözüm yolları bulma

fırsatı oluşturmuş olurlar. Hemşire ailelerin bir araya gelmelerini

sağlayarak onları grup içinde de değerlendirme olanağı bulabilir. Ailelerin

genellikle tedavinin maddi açıdan getirdiği külfet, ekonomik sorunlar,

annelerin sosyal destek yetersizlikleri nedeni ile yaşadıkları tükenmişlik,

aile içinde diğer çocuklar ile yaşanan güçlükler, çocuklarını ihmal etmiş

olabileceklerine ilişkin endişeler, otistik çocukların eğitim sorunları,

büyüme ve buna ilişkin kaygıları vardır. Hemşirenin ailenin sorunlarını

tanımlayarak doğru kanallara yönlendirilmeleri konusunda onlarla işbirliği

halinde olması gerekir.

Araştırmalar eve dayalı programların çocukların eğitiminde oldukça

yararlı olduğunu göstermektedir.Böylece çocuk hem çok iyi tanıdığı kendisine

yakın biri tarafından çalıştırılmakta, hemde eğitimi kendi doğal çevresi

olan evde yürütebilmektedir. Bu düşünce ile hemşirelik hizmetlerinin evde

bakıma yönlendirilme çalışmaları özellikle otistik çocukların bakımında umut

vericidir.